Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев қол режимінде ең төменгі жалақыны көтерді. Яғни, өсім нормативтік-құқықтық нормалармен емес, мемлекет басшысының шешімімен қамтамасыз етілген. Бұл қоғамның сұраныстарына сәйкес келмейтіндіктен, президент ЕТЖ есептеудің өзекті әдістемесін әзірлеуді тапсырды. Бұл туралы мәжіліс депутаттары да премьер-министрге мәлімдейді.
Депутаттар үкіметтің алдына ең төменгі жалақыны есептеу әдістемесін қайта қарау қажеттілігі туралы мәселені бірнеше рет қойғанын атап көрсетті. inbusiness.kz депутаттардың сөзін келтіреді: «Біздің шешіміміз ұсынылды – 1970 жылы қабылданған «Дамушы елдерді ерекше ескере отырып, ең төменгі жалақыны белгілеу туралы» Халықаралық еңбек ұйымының № 131 конвенциясын ратификациялау болды. Бұл конвенция жалдамалы жұмысшыларды негізсіз төмен жалақыдан қорғау жүйесін белгілейді, сонымен қатар ең төменгі жалақыны белгілеу рәсімі туралы ұсыныстарды қамтиды». Конвенцияның 3-бабы қызметкерлердің ғана емес, олардың отбасыларының да қажеттіліктерін ескере отырып, ЕТЖ деңгейін айқындауды көздейді. Сондай-ақ, ең төменгі жалақыны есептеу әдістемесі елдегі жалақының жалпы деңгейін, өмір сүру құнын, әлеуметтік төлемдерді және әртүрлі әлеуметтік топтардың салыстырмалы өмір сүру деңгейін ескеруі керек. Оның үстіне, депутаттардың пікірінше, ЕТЖ-ға экономикалық ойлар, оның ішінде ел экономикасының дамуының болжамды деңгейі, өнімділіктің өсуі және халықты жұмыспен қамту деңгейін қолдау енгізілуі тиіс.
Депутаттар премьер-министрдің атына салған сұрауда есеп айырысу әдістемесінің екі нұсқасы мүмкін екенін атап өтті:
- Негіз ретінде жеткілікті тұтыну себетін алуды. Яғни, ЕТЖ есебінде үкіметтің жоспарлары ғана емес, адамдардың қажеттіліктері де есепке алынады. Әдістеме ең төменгі жалақының мәндерін адамдардың нақты қажеттіліктеріне жақындатады.
- Кейтц индексін қолдану – ең төменгі жалақының орташа жалақыға қатынасын көрсететін экономикалық көрсеткіш. Орташа жалақы – бұл халықтың жартысы көбірек, ал қалған жартысы азырақ алатын жалақының мәні. Халықаралық еңбек ұйымы ең төменгі жалақыны орташа жалақының 50%-ы шамасында белгілеуді ұсынады.
Депутаттардың пікірінше, елдегі тағы бір өзекті мәселе – мемлекеттік қызметкерлердің жалақысын анықтау. Ол қазір 17 697 теңгені құрайтын базалық лауазымдық жалақы негізінде есептеледі. Оның мәні 2016 жылдан бері өзгерген жоқ. «Осы кезеңде жинақталған инфляция 150%-дан көп болды, яғни елдегі баға деңгейінің өзі бір жарым есеге өсті, тиісінше еңбекақының өзгермеген мөлшерімен осы кезеңде қызметкерлердің жалақысының нақты сатып алу қабілеті бір жарым есеге төмендеді. Бұл тек статистика деңгейінде, ал шынайы өмір бірнеше есе қымбаттады. Бұл тәсіл азық-түлік, киім-кешек, қызмет көрсету бағасының жыл сайынғы, дәлірек айтсақ, ай сайынғы өсуін ескермейді және біздің азаматтардың тиісті жалақы мен сапалы өмір сүру деңгейіне деген сұранысына жауап бермейді».
Мұның бәрі президенттің өзі күн тәртібіне шығарған маңызды мәселелерді шешуге итермелейді, сондықтан базалық жалақы мәселесінің де, ЕТЖ есептеу әдістемесі мәселесінің де тезірек шешілуін күтуге болады. Бұл жалпы тәсілді ашық етіп, төлемдерді көтеруі тиіс.
