Мазмұны:
Бюджетті жүргізудің жалпы ережелері
Бюджет үшін тағы не істеуге болады?
Қазақстан тұрғындарының есептеуі бойынша тұрмыстық шығындарға ай сайын шамамен 30 000 теңге жұмсалады. Егер бұған, мысалы, емделуге жұмсалатын жоспарланбаған шығыстар қосылса, 50 000 теңге кетеді. Киім және ойын-сауықпен бірге сома одан да көп болады. Сонымен қатар, ол ай сайын ұлғаяды, өйткені инфляция өсуде. Көптеген адамдар бюджетті ұтымды жүргізу туралы ойлай бастады. Бұл бәрінен бас тарту керек дегенді білдірмейді. Өз өміріңізге және шығындарыңызға мұқият қарасаңыз жеткілікті.
Бюджетті жүргізудің жалпы ережелері
Сарапшылар барлық ақшаны түк қалдырмай жұмсамауға кеңес береді. Бюджеттің шамамен 5-10%-ы қол сұғылмайтын қорға бөлінуі керек. Бұл қауіпсіздік жастығы және болашаққа жасалған инвестиция болмақ. Кеңес қисынды, өйткені өмірде кез-келген жағдай болуы мүмкін – сырқат, жұмыстан босату, көшу, күшті экономикалық дағдарыс және т.б.
Сонымен қатар, кез-келген жалақыдан кірістің 5-10% жинақтауға болады. Қаржылық жоспарлау бойынша сарапшы Олег Орлов: «Табысыңыздың 150%-на емес, 65%-на өмір сүруді үйрену керек» дейді.
Эмоционалды шығындар әмиян мен отбасы бюджеті үшін зұлымдық болып табылады. Әркімнің үйінде таң қалдыратын екі-үш зат табылады: киетін жұбы жоқ белдемше, интерьерге сәйкес келмейтін шам және т.б. Мұндай заттар бюджетке ауыртпалық түсірмеуі үшін сарапшылар сатып алудан бұрын өзіңізге сұрақтар қойып, 72 сағат кідіруге кеңес береді:
- мен онсыз өмір сүре аламын ба?
- менің бұған қажеттілігім бар ма?
Егер сіз несие алуды жоспарласаңыз, сұрақтарға әсіресе адал жауап беруіңіз керек.
Бұл қаншалықты зеріктірсе де, бюджетті ұтымды жұмсаудың алғашқы қадамы — шығындар тізімі. Оларды банктік картадан үзінді көшірме арқылы немесе телефондағы арнайы қосымша арқылы бақылауға болады (онда шығындар қолмен енгізіледі немесе онлайн-банктен жүктеледі).
«ЯрФинТраст» компаниясының кеңесшісі Игорь Поташов мынадай кеңес береді: «Айына қанша ақша жұмсайтыныңызды түсініңіз. Ол үшін шығындар тізімін жасаңыз — олар банк картасының үзінді көшірмесінде тіркеледі. Егер сіз қолма-қол ақша төлесеңіз, онда телефонға жазба жасаңыз және ай бойы шығындар тізімін жүргізіңіз. Осыдан кейін әр сатып алуға басымдық беріңіз — «М» немесе «Қ» қарама-қарсы қойыңыз, - дейді Игорь Поташов. — «М» - бұл міндетті шығындар: азық-түлік, тұрғын үйді жалдау құны, жол жүру ақысы және т.б. «Қ» - қосымша: барлар, мейрамханалар, кинотеатрлар. Осылайша, сіз айына қанша жұмсау керектігін және қанша жұмсамау керектігін түсінесіз».
Осының өзінен сіз қорытынды жасай аласыз және қосымша шығындарды азайта аласыз. Тәжірибеден мынаны айтуға болады: мұқият жасалған шығындар тізімі қорқынышты болуы мүмкін. Супермаркеттен йогурт, шоколад, печенье, түйреуіш, қойындәптер, кофе және басқа да ұсақ-түйектерді сатып алғанда, біз бұл өзімізді қуантудың арзан әдісі деп есептейміз. Бірақ кестедегі осы ұсақ-түйектерге қарап, олар бойынша шығындарды есептей отырып, сіз бұл соманың шын мәнінде үлкен екенін және кейде несие төлемімен салыстыруға болатындығын түсінесіз.
Отбасылық бюджетті жүргізуді мемлекеттен үйренуге болады. Көптеген елдер резервтік қорлар жасайды – оларға ресурстарды сатудан түскен ақша жіберіледі. Қорларды толықтыру белгілі бір ереже бойынша жүзеге асырылады.
Сол сияқты, отбасылық бюджетте де сіз ережені құра аласыз — барлық кірістердің бір бөлігін немесе белгілі бір кірістерді, яғни сыйлықақылар, қосымша жұмыс және т.б. қол сұғылмайтын қорға жіберіңіз.
Жинақтарды айдың соңында емес, қаражат түскеннен кейін толтыру қажет. Әйтпесе, бәрін жұмсағыңыз келеді, сондай-ақ, ақша көп және бәріне жеткілікті, тіпті өте қажет емес шығындарға да жетеді деген елес болады.
Бюджет үшін тағы не істеуге болады?
Ең айқын әдіс — қосымша жұмыс табу. Бұл көп уақытты қажет ететін толыққанды жұмыс болуы міндетті емес. Фриланста көп уақытты, күш-жігерді қажет етпейтін және біліктілікті талап етпейтін жұмыс орындары бар. Бірақ бұл аз болса да, ақша болады. Несиені төлеуге, ойын-сауыққа, киімге немесе жинақтауға жаратасыз.
Бюджетті жүргізу үшін қосымшаларды пайдаланыңыз. Бұл, біріншіден, тәртіпке шақырады, екіншіден, ақшаның қайда кететінін анық көрсетеді.
Пайдалы дағды – жеңілдіктерді қадағалау. Мысалы, мұны арнайы сайттар арқылы жасаған ыңғайлы. Бұл әсіресе. маусымдық заттарды сатып алу сияқты үлкен шығындар болған кезде пайдалы.
Сондай-ақ, банктен қайтарылған ұсақ ақшаны қолдану да жақсы әдет. Бұл айтарлықтай үлкен сома емес, бірақ бір кесе кофеге жеткілікті болады.
Ескі заттарды арнайы сайттар арқылы сатуға болады. Бұл бюджетке қосымша ақша әкеледі және пәтерді тазартады.
Сондай-ақ, адамдардың кеңестерін елемеуге болмайды. Мысалы, келесідей:
- мүмкіндігінше көлікті пайдалануды азайтыңыз: бір мезгіл жаяу немесе қоғамдық көлікпен жүріңіз;
- бензин шығындарының бір бөлігін өтеу үшін жолсеріктер алуға болады;
- сауда жасау үшін көршілермен бірігіп баруға болады. Бұл сонымен қатар бензин шығындарын да азайтады;
- қажет болған жағдайда ғана азық-түлік сатып алыңыз, яғни тез бұзылатын өнімдерді шектен тыс артық алмаңыз;
- ештеңені бүлінбеуі үшін, тоңазытқышта үнемі тексеру жүргізіңіз;
- азық-түлікті дұрыс сақтаңыз және сақтау мүмкін болмаса, көкөністерді сатып алмаңыз;
- апталық мәзірді ескере отырып жасалған қатаң тізіммен дүкенге барыңыз.
Көріп отырғанымыздай, бюджетті ұтымды басқарудың құпиясы біреу ғана, ол — өзін-өзі тәрбиелеу.
Дереккөздері:
https://otyrar.kz/2021/11/kak-ekonomit-chtoby-zarplaty-hvatalo-na-mesyats/
https://www.banki.ru/news/daytheme/?id=10971789
https://the-steppe.com/dengi/skolko-nuzhno-deneg-chtoby-prozhit-v-almaty
