Жұмыстан шығу – бұл жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы еңбек қатынастарының соңғы кезеңі. Ынтымақтастық жағымды нотада аяқталуы үшін екі тараптың да өзара міндеттемелерін соңына дейін орындауы маңызды. Бұл мақалада біз компаниядан кеткен кезде күтуге болатын төлемдердің барлық түрлері туралы айтамыз.
Төлем түрлері
Жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы қатынастарды ҚР Еңбек кодексі реттейді. Онда жұмыстан босатылған кезде жұмыскерлерге қандай төлемдер төленетіні нақты көрсетілген. Адам қандай себеппен жұмыс орнынан кетсе де, компания оған мыналарды төлеп беруі керек:
- жұмыс істеген күндері үшін жалақы;
- пайдаланылмаған демалыс күндері үшін өтемақы.
Екі жағдайда қызметкерге қосымша өтемақы төлемдері төленеді:
- егер бұл еңбек шартында көрсетілсе;
- егер ол Еңбек кодексінде белгіленген себептердің біріне байланысты жұмыстан шығарылса.
Қызметкер еңбек шарты бұзылғаннан кейін үш жұмыс күні ішінде өзіне төленуі тиіс қаражаттың бәрін алуы керек. Біз жұмыстан босату кезіндегі төлемдердің түрлері қалай есептелетіні туралы айтатын боламыз.
Жалақы
Қызметкерге ағымдағы айда жұмыс істеген барлық күндері, соның ішінде жұмыстан шыққан күні үшін де жалақы төленуі керек, өйткені ол да жұмыс күні болып саналады. Егер адам өзін 20 қыркүйектен бастап жұмыстан шығаруды өтінсе, онда бұл күн қызметкер жұмыс орнында болуы тиіс соңғы жұмыс күні болады.
Кетіп бара жатқан адамға төленетін сома келесі формула бойынша есептеледі: айлық жалақының толық мөлшері ағымдағы айдағы жұмыс күндерінің санына бөлінеді, ал нәтиже жұмыс істеген күндерінің санына көбейтіледі.
Мысалы, желтоқсан айындағы жалақы 300 мың теңгені құрайды, ал айда 21 жұмыс күні бар. Адам 14 жұмыс күнінен кейін 20 желтоқсанда жұмыстан шығады. Демек, оған 300 мың/21 * 14 = 200 мың теңге төленуі керек.
Демалысақы
ҚР Еңбек кодексіне (88-бап) сәйкес стандартты демалыс жылына кемінде 24 күнтізбелік күнді, яғни жұмыс істеген әрбір ай үшін 2 күнді құрайды. Егер жұмыс беруші осылай шешсе және бұны еңбек шартында жазса, бұл мерзім ұзағырақ болуы мүмкін.
Демалыс күндерінің қалған бөлігін анықтау үшін алдымен қызметкердің қанша ай демалыссыз жұмыс істегенін есептеп, нәтижені екіге көбейту қажет. Алынған күндер саны өтемақы есептелетін кезең болып есептеледі. Әрі қарай, бір күндік демалыстың «құны» есептеледі: ол үшін соңғы 12 айдағы жалақы бір жылдағы жұмыс күндерінің санына бөлінеді. Алынған сома пайдаланылмаған демалыс күндерінің санына көбейтіледі.
Өтемақы төлемдері
ҚР Еңбек кодексінің 131-бабына сәйкес қызметкер жұмыстан босатылған кезде ақшалай өтемақы алуы тиіс, егер:
- Адам жұмыс істеген компания жабылса немесе жұмыс беруші-кәсіпкер өз қызметін тоқтатса.
- Ұйым өз бастамасы бойынша қызметкерлер штатын қысқартса.
- Жұмыс беруші еңбек шартының талаптарын орындамаса. Бұл жағдайда өтемақы алу үшін бұзу фактісін дәлелдеуге тура келеді.
Өтемақы мөлшері жұмыстан шығарылған қызметкердің орташа айлық жалақысына тең. Егер бұл еңбек шартында жазылса, сома одан да жоғары болуы мүмкін.
Егер адам компанияда экономикалық көрсеткіштердің төмендеуіне байланысты жұмыстан шығарылса, қосымша төлемдер төленеді. Мысалы, дағдарысқа байланысты зауыттың өндірістік қуаты бос тұр, сондықтан басшылық жұмыссыз қызметкерлермен еңбек шарттарын бұзады. Бұл жағдайда өтемақы адамның орташа айлық екі жалақысын құрайды.
Егер жұмыс беруші жұмыстан босатылған кезде төлеуден бас тартса не істеу керек?
Егер жалдаушы қызметкердің құқықтары мен еңбек заңнамасының нормаларын бұзса, мемлекеттік еңбек инспекторына шағым түсіріңіз. Шағымды жұмыс берушінің атауын/заңды мекен-жайын және өзіңіздің жеке деректеріңізді көрсете отырып, еркін түрде жазып, содан кейін оны жергілікті еңбек инспекциясы органына тапсыруға болады.
Маңызды! Еңбек инспекциясы жасырын өтініштерді қабылдамайды. Сіздің шағымыңызды қарау үшін өзіңіздің жеке деректеріңізді және жұмыс беруші туралы мәліметтер енгізу керек, сонымен қатар даулы жағдайдың мәнін түсінікті түрде сипаттау керек. Сіздің өтінішіңіз бойынша ведомство қызметкерлері сіздің байланыс деректеріңізді жалға алушыға ашпайды.
Еңбек инспекциясының өкілдері Сіздің құқықтарыңыздың бұзылғанын тексереді және бір ай ішінде шағымға жауап береді. Егер шағым негізделген болса, онда компания бұзушылықты түзетуге және қызметкерге төленуі тиіс қаражаттың бәрін төлеуге мәжбүр болады.
Егер жұмыс беруші ұйғарымды орындаудан бас тартса, оған талап қойып, прокуратураға жүгініңіз. Сотта жеңіске жету үшін ұйыммен де, еңбек инспекциясымен де жүргізген телефонмен сөйлесулеріңізді жазып, хат-хабарламаларды жинаңыз. Сіздің құқықтарыңыздың бұзылғанын растайтын барлық мүмкін құжаттарды жинаңыз: хабарламалар, хаттар, телефон жазбалары, шот-фактураларынан үзінді көшірмелер және т. б.
Сотқа жүгінер алдында заңгермен кеңесіңіз. Ол сізге өз құқығыңызды қалай қорғауға болатынын және ол үшін қандай құжаттар қажет болатынын айтады.
Жұмыстан шығару да еңбек қатынастарының бір бөлігі болып табылады, сондықтан барлық тараптар өз міндеттерін орындауы тиіс. Жұмыс берушінің сізге міндетті төлемдерді аз төлеуге, кешіктіруге немесе оны төлеуден бас тартуға құқығы жоқ. Егер сіз Еңбек туралы заңның ережелерін дұрыс түсінсеңіз, сізге өз мүдделеріңізді қорғау қиын болмайды.
Дереккөз:
https://defacto.kz/ru/content/vyplata-okonchatelnogo-rascheta-rabotniku-pri-uvolnenii
https://dogovor24.kz/
https://egov.kz/cms/ru/articles/employment_relations/trud_otnosheniya
https://nurkassa.kz/news/kompensaciya-pri-uvolnenii
https://open-almaty.kz/ru/chto-delat-esli-rabotodatel-narushaet-trudovoy-kodeksdogovor
https://www.nur.kz/nurfin/economy/1843551-kakie-vyplaty-dolzen-polucit-rabotnik-posle-uvolnenia-v-kazahstane/
