Мазмұны:
Коллекторлардың жұмысына арналған заң
Коллекторларға қойылатын негізгі талаптар
Борышкер не істей алады
Құқықтары мен міндеттері
Қарыз алушымен бірінші жеке кездесу кезінде коллектор өзі туралы не айтуы тиіс
Әр түрлі себептермен борышкер несие берушіге ақшаны өз еркімен қайтарудан бас тартады. Егер бейбіт жолмен келісу мүмкін болмаса, онда несие беруші сотқа ғана емес, коллекторлық агенттікке де жүгіне алады. Коллекторлардың қандай құқықтары мен міндеттері бар?
Коллекторлардың жұмысына арналған заң
Әдетте коллекторлар туралы қорқынышты әңгімелер айтылады: күндіз-түні кез-келген уақытта борышкердің телефонына ғана емес, сонымен қатар әріптестеріне, туыстарына мезі қылатын қоңыраулар туралы, мүлікке зиян келтіру, қорқытулар және заңсыз болып көрінетін басқа да әрекеттер туралы. Қазақстан Республикасының заңнамасында осындай ұйымдардың құқықтары, міндеттері мен өкілеттіктері нақты белгіленген. Мұндай ұйымдардың қызметкерлеріне не істеуге болмайды:
- Кредитордан немесе үшінші тұлғалардан алынған құпия ақпаратты жария ету.
- Борышкерден берешекті ақшамен емес, басқа мүлікпен (пәтермен, машинамен, ұйымдастыру техникасымен) өтеуді талап ету, оның банктік шотын бұғаттау.
- Қарыз алушы берешегінің шамасы, оның туындау сипаты туралы дәйексіз деректерді ұсыну.
- Борышкердің өзіне немесе оның мүлкіне зиян келтіруі мүмкін құқыққа қарсы әрекеттер жасау.
- Несие берушіге ақша қарыз адамға зорлық-зомбылық көрсету, маңызды қағаздарды қолдан жасау, бопсалауды қолдану. Айыпталушының өзіне немесе оның отбасы мүшелеріне қысым көрсету.
- Қарыз алушының өмірі мен денсаулығына қауіп төндіру, құқыққа қарсы әрекеттер жасау, оның құқықтары мен бостандықтарына қол сұғу.
- Адам туралы оның ар-намысы мен қадір-қасиетіне кір келтіретін көрінеу жалған мәліметтер тарату немесе қарыз алушыға немесе оның мүлкіне зиян келтіруі мүмкін мәліметтерді жария ету.
Бүгінгі таңда мұндай компанияның қызметкері борышкермен тек нақты шеңберде сөйлесе алады:
- тек жұмыс күндері қоңырау шалу немесе келу;
- күні бойы қызметкер 8.00-ден 21.00-ге дейін үш реттен көп емес қоңырау шала алады;
- сапарлар саны – аптасына үштен аспайды және борышкер келіскеннен кейін ғана;
- мереке немесе демалыс күндері кез-келген байланысқа (оның ішінде телефонмен де) тыйым салынады.
Борышкер коллектормен кездесуді ыңғайлы уақытта белгілей алады. Осындай қызметтің ерекшелігін және әлеуметтік сезімталдығын назарға ала отырып, ҚР Ұлттық банкінің өкілдері осындай агенттіктердің директорларын іскерлік беделі қолайлы тұлғаларды жұмысқа қабылдауға және қызметкерлермен түсіндіру әңгімелерін тұрақты жүргізуге шақырды.
Коллекторлық қызмет туралы заңда туберкулез, психиатриялық және наркологиялық диспансерлерде есепте тұрған тұлғалардың және бұрын сотталған тұлғалардың борышкермен қарым-қатынас жасауға құқығы жоқ делінген. Осы талаптарды елемейтін Қазақстанның коллекторлары қылмыстық жауапкершілікке тартылатын болады. Сондықтан түнгі қоңыраулардан, қудалаулардан, достар мен әріптестерден борышкердің орналасқан жерін сұрастырудан, қауіп-қатерлер және клиенттермен жұмыс істеудің басқа да «қара» әдістерінен қорықпаған жөн.
Коллекторларға қойылатын негізгі талаптар
Заңдағы өзгерістер несие берушілердің өздеріне – банктерге әсер етті. Бүгінгі таңда бұл институттар коллекторларға көмектесе алмайды: банктік құпияны ашып, қарыз алушылардың келісімінсіз үшінші тұлғаларға қарызды бере алмайды.
Коллекторлар клиенттермен берешек пайда болғаннан кейін екі айдан кейін ғана жұмыс істей алады. Клиенттің келісімін алғаннан кейін бүкіл процесті бейне немесе аудио жабдық тіркеуі керек. Коллекторлық агенттіктің мемлекеттік тіркеуі болуға тиіс. Әйтпесе, компания қылмыстық жазаға тартылады.
ҚР Ұлттық Банкі коллекторлық агенттіктердің заңға сәйкестігіне тексеру жүргізуі мүмкін.
Қазақстанның коллекторлары тек жеке тұлғалардың ғана емес, сонымен қатар заңды тұлғалардың да істерімен айналысуға құқылы. Қарызды өндіріп алу туралы сот ісін бастамас бұрын, компания қызметкерлері бұл туралы борышкерге хабарлауы керек. Бүгінде бұл компаниялардың қызметкерлері бұрынғыдай бағаналар мен қоршауларға қарыз алушылардың фотосуреттерін іліп қоя алмайды, айыптай алмайды, қорқыта алмайды, клиенттің тұрғылықты жері бойынша шақырусыз келе алмайды.
Борышкер не істей алады
Қазақстандағы коллекторлық қызмет туралы соңғы заң қарыз алушыларға коллекторлардың заңсыз әрекеттерінен қорғалуға мүмкіндік береді. Борышкерлер:
- егер коллектор пәтерге кірсе немесе заңға қарсы басқа да әрекеттерді жасаса, құқық қорғау органдарына өтініш жазуға;
- аудио немесе бейне медиада коллекторлармен қарым-қатынас жасаудың бүкіл процесін жазып алуға және осы материалды сотта дәлел ретінде пайдалануға;
- сот арқылы моральдық өтемақы талап етуге құқылы.
Қарыз алушыларға коллекторлармен қарым-қатынас жасау процесінде өздерін агрессивті ұстамауға, әсіресе оларға қатысты қорлық немесе зорлық-зомбылық жасамауға кеңес беріледі. Барлық осы жағдайлар жағдайды нашарлатады. Ең жақсы нәрсе – ұстамдылық пен тыныштықты сақтау, мәселелерді бейбіт жолмен шешу.
Агенттік қызметкерінен жеке куәлікті талап ету керек, өйткені бүгінде алаяқтық жағдайлары жиілеп кетті. Адам өзін коллектормын деп таныстырады, қарызды дереу өтеуді талап етеді, қорыққан адамнан ақша алады және белгісіз бағытта жоғалады. Нәтижесінде мерзімі өткен берешек төленбейді, ал зардап шеккен адам онсыз да артық емес ақшадан айырылады.
Құқықтары мен міндеттері
Қарыздарды өндіріп алумен айналысатын агенттік кредитордың мүдделерін сотта ғана емес, атқарушылық іс жүргізу процесінде де білдіре алады. Қарызды өндіріп алуға мамандандырылған осындай ұйымның қызметкері тек өздері мен бенефициарлары туралы ақпаратты толық ашқан адамдар бола алады. Борышкерлермен әңгімелесу жазбаларын қарым-қатынас күнінен бастап алты ай бойы сақтауға болады.
Ұйым қызметкерлерінің бейінді салада (қаржылық, сақтандыру, білім беру) белгілі бір тәжірибесі болуы тиіс.
Қарыз алушымен бірінші жеке кездесу кезінде коллектор өзі туралы не айтуы тиіс:
- ол әрекет ететін агенттіктің атауы, тізілімдегі есептік тіркеу нөмірі;
- коллекторлық агенттіктің кеңсесі орналасқан мекен-жайы;
- өзінің тегі, аты, әкесінің аты, лауазымы;
- несие берушінің аты;
- қарыз құрылымын, қарыз сомасын, мерзімін өткізіп алу мөлшерін, айыппұл комиссияларының, тұрақсыздық айыбының және басқа да санкциялардың болуын жария ету.
Сондай-ақ агенттіктің қызметкері борышкерге оның барлық міндеттемелері туралы және Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес оларды орындамаудың салдары туралы хабарлауға тиіс. Сондай-ақ коллектор борышкер ұсынған барлық ақпарат пен құжаттардың сақталуын қамтамасыз етуге міндетті.
Қарыз алушы банкте қарыз ресімдеу кезінде пікір қалдыруға құқылы, онда оның ісі кейіннен коллекторларға берілгенін қаламайтыны көрсетіледі. Оқиғалардың одан әрі дамуы несиелік ұйымға байланысты – енді ол мұндай клиентке несие беру-бермеу туралы шешім қабылдайды. Өйткені, егер ол берешекті өтемесе, онда банк берешекті өндіріп алу үшін тиісті бейінді агенттіктің қызметтерін заңды негізде пайдалана алмайды.
Сондай-ақ қарыз алушы өзінің ісін коллекторларға бергеннен кейін бір ай ішінде оларға банктік қарыз шартының немесе микрокредиттер беру туралы шарттың талаптарын өзгерту туралы жазбаша өтінішті заңды түрде жібере алады. Бұл мәлімдемеде қарыз туындаған жағдайларды сипаттау, олардың кірістері мен отбасы мүшелерінің кірістерінің деңгейі туралы толық ақпарат беру қажет. Мұндай қағаз клиентпен өзара әрекеттесу процесін қайта қарауға және егер несие беруші келіссе, шарттың орындалу мерзімін ауыстыруға мүмкіндік береді. Агенттік бұл өтінішті алған күннен бастап бір ай ішінде кредиторға беруге міндетті.
Қарыз алушыдан өтініш алғаннан кейін екі апта ішінде несие беруші шешім шығарып, борышкерге бұл туралы жазбаша түрде хабарлауы керек. Жауаптың қандай нұсқалары бар:
- банк немесе МҚҰ қарыз шартына қатысты түзетулермен келіседі;
- мұндай шешімнің себептерін түсіндірумен бас тарту;
- қарыз бойынша шартты өзгертуге қатысты өз түзетулерін енгізу.
Осы кезеңде, борышкер банктен өз өтінішіне жауап алғанға дейін, несие берушінің істі сот тәртібімен шешуге, шарт бойынша тұрақсыздық айыбы мен айыппұлдарды есептеуге құқығы жоқ.
Борышкер сотта істі сотқа дейін реттеу мәселелері бойынша борыштарды өндіріп алумен айналысатын ұйымның немесе кредитордың әрекетіне/әрекетсіздігіне дау айтуы мүмкін.
Барлық осы заңнамалық өзгерістер қаржылық қиын жағдайға тап болған, соның салдарынан олардың қарыз міндеттемелерін толық көлемде орындауға мүмкіндігі болмаған азаматтарға көмектесуге бағытталған. Бүгінгі таңда қарыз алушылар көп құқықтар мен бостандықтарға ие болды, бұл оларға коллекторлардың кейде заңсыз әрекеттеріне қарсы тұруға мүмкіндік береді.
Дереккөздері:
https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=32913350
