Мобильді аударымдар – біреуге ақша жіберудің жылдам әрі ыңғайлы тәсілі. Сіз сыныпты жөндеуге ақша жинай аласыз, сүйікті әжеңізге сыйлық жасай аласыз немесе досыңызға қарызыңызды қайтара аласыз. Ал мобильді аударымдарды жеке тұлғалар ғана емес, заңды тұлғалар да пайдаланады.
Кәсіпкерлер тауарлар мен қызметтер үшін клиенттерден төлемдерді осылай қабылдайды. Сонымен қатар, онлайн-аударым арқылы төлем «кассадан» жүзеге асырылады және пайданың осы бөлігі үшін салықтар төленбейді. «Настоящее время» порталы экономист Арман Бейсембаевтың дәйексөзін келтіреді: «Өкінішке орай, біздің экономикамыздың 30-50%-ы «сұр» және «қара» аймақта орналасқан. Бұл – салық төлемеген, төлемейтін және төлегісі келмейтін адамдар. Оларды көлеңкеден шығару керек. Қазір бізде созылмалы бюджет тапшылығы бар, соның ішінде бұл адамдар бюджетке бір тиын төлемейді. Бұл ретте олар қаражат табады және аз таппайды».
Салықтан жалтарудың мұндай схемасы соншалықты танымал, сондықтан билік онымен күресіп, жаңа түсінік пен жаңа банктік функция — «мобильді төлемді» қолдануға шешім қабылдады. Бұл түсімдерге салық салынады. Бірақ «мобильді аударым» және «мобильді төлем» ұғымдарын шатастырмаңыз — бұл әр түрлі функциялар.
«Мир 24» каналы Қазақстан Республикасының Қаржы вице-министрі Марат Сұлтанғазиевтің сөзін келтіріп, жаңа енгізілімді былайша түсіндіреді: «Қазір мобильдік қосымшада бір жол – аударым қолданылады. Енді төлем жолы пайда болуы тиіс. Аударымдар туысқандар арасында жүзеге асырылады. Ал төлем – тауарлар, жұмыстар мен қызметтер үшін жасалады. Бұл да – Сіз қолма-қол ақшамен немесе карточка арқылы төлеген сияқты төлем».
Шығатын нәтиже төмендегідей:
- «Мобильді аударма» функциясы өзгеріссіз қалады. Жеке тұлғалар оны өз мақсаттары үшін қолдана алады, мысалы, әріптестеріне сыйлықтар беруге қосыла алады. Аударымдарға әлі де салық салынбайды. Заңды тұлғалардың кіріс аударымдары, мысалы, егер Қазақстандағы «Честное слово» МҚҰ несие аударатын болса, оған да салық салынбайды.
- «Мобильді төлем» функциясы жеке тұлғалардың заңды тұлғалармен есеп айырысуы үшін жасалған. Мысалы, шаш қию үшін ақша аудару. Аударымдарға салық салынады. Оларды қабылдаушы тарап, яғни кәсіпкер төлейді.
«Қазақпарат» ақпарат агенттігі мобильдік төлемдерді енгізуге байланысты өте жиі қойылатын сұрақтарға жауап береді.
Барлық аударымдарға салық салына ма?
Жоқ. Жеке тұлғалар арасындағы аударымдарға салық салынбайды. Өзгерістер тек кәсіпкерлерге әсер етеді.
Егер мен ата-аналар алымы ретінде көп ақша аударымдарын алсам, мені кәсіпкер деп санап, маған салық сала ала ма?
Жоқ, жеке тұлғалар арасындағы мобильді аударымдарға салық салынбайды. Сонымен қатар, жеке тұлғалар бойынша ақпарат 2025 жылдан бастап мемлекеттік кірістер органдарына беріледі деп жоспарлануда. Сондай-ақ, бір адамның қатарынан үш күнтізбелік ай ішінде ай сайын 80-100 адамнан көптеген аударымдарды алуы – кәсіпкерлік қызметті анықтау критерийлерінің бірі болып табылады
Демек, кәсіпкерлер қосарлы салық төлейтін бола ма?
Жоқ, қосарлы салық салынбайды, мобильдік төлемдер салықтың жаңа түрі болып табылмайды және қосымша салықтық жүктемесін өз мойнына алмайды.
Кәсіпкерлерге қолма-қол төлемдер мен аударымдар бойынша жеке есеп жүргізуге тура келе ме?
Жоқ, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде қолма-қол ақшасыз төлемдерді қабылдау мобильдік төлемдер арқылы (мобильдік аударымдар арқылы емес) жүзеге асырылатын болады. Осылайша, мобильді төлемдер бойынша ақша қаражаты кәсіпкердің арнайы шотына түсетін болады. Мәлімдемеде айналымдарды қолма-қол және қолма-қол емес жолмен түскен жалпы айналым бойынша көрсету қажет.
Яғни, қарапайым адамдарға еш алаңдайдың қажеті жоқ, оларға өзгерістер әсер етпейді.
