Қазіргі тұтыну мәдениеті азаматтарды көптеген тауарларды сатып алуға итермелейді. Көбінесе заттар қарызға сатып алынады. Қарыз не үшін алынады?
Solva компаниясының деректері бойынша, Қазақстан тұрғындарының 70% астамы алғаш рет 25-45 жаста қарыз алушыларға айналады, бұл ретте олар кредит қаражатын елеулі сатып алуларға пайдалана алады.
kapital.kz сайты хабарлағандай, Solva компаниясының талдау тобы «Бірінші кредит» атты зерттеу жұмысын жүргізді. Оған Қазақстанның 18-65 жас аралығындағы 15 мыңнан астам тұрғыны қатысты. Зерттеушілер азаматтар алғашқы несиелерді қанша жаста алатынын, олардың несиелік мақсаттарының айырмашылығы неде екенін білгісі келді.
3 топ адам сұралды:
- 18-25 жас;
- 25-45 жас;
- 45-65 жас.
Әр санаттағы респонденттерге нақты сұрақтар қойылды.
Зерттеу көрсеткендей, респонденттердің 72 пайызы алғаш рет 25 жасында (екінші топ) қарыз алған. Бірінші санаттағы респонденттердің үлесіне 20 пайыз келді. 45 жастан асқан респонденттер үшін – тек 8 пайыз.
Адамдар Қазақстандағы «Честное слово» онлайн кредиттеу сервисіндегі қысқа мерзімді несиелерді де, банктердегі ірілерін де пайдаланады.
18 жастан 25 жасқа дейінгі кредиттер
Респонденттердің 65 пайызының пайымдауынша, ең бірінші санат (18-25 жас аралығындағы жастар) қымбат брендтердің смартфонын сатып алуға несие алған. Зерттеуге қатысушылардың пікірінше, жоғары сапалы смартфон қазіргі заманғы адамның қоғамдағы қарым-қатынасы үшін қажетті құрал болып табылады, өйткені ол оқу процесінде, жұмыс күндері мен ойын-сауық үшін қажет.
Сонымен қатар, жастардың 15 пайызы құлаққап сатып алады, ал 10 пайызы планшеттердің үлесіне келеді. Респонденттердің тек 5 пайызы сатып алатын ойын консольдері, квадрокоптерлер, сондай-ақ портативті динамиктер азырақ сатып алуларға жатқызды. Электр скутерлері, дрондар және жарыс велосипедтері 5 пайызды құрады.
25-45 жастағы қарыздар
25-45 жастағы орта топтағы респонденттер қымбат сатып алу үшін банктен несие алады. Мысалы, осы топтағы қатысушылардың 30 пайызы үй немесе пәтер сатып алуға теңге жұмсауға дайын екендіктерін мойындады. Сондай-ақ, сұралғандардың 30 пайызы автокөлік сатып алуға қарыз алды.
Қалған 40 пайызы тұрмыстық техниканы немесе сұранысқа ие тауарларды қарызға алады. Айта кету керек, аймақтағы қарыз алушылардың жас шектеуі мегаполистерге қарағанда жоғары. Шағын елді мекендердің тұрғындары маңызды мақсаттарды іске асыру үшін банкте алғаш рет 27 жаста қарызды рәсімдейді:
- білім алу;
- тұрмыстық техниканы сатып алу;
- жиһаз сатып алу;
- пәтерге жөндеу жүргізу.
45-65 жастағы қарыздар
45 жастан басталған жас санатына қатысушылар тұрмыстық техниканы сатып алу үшін банктен несие қаражатын алады, бұл туралы респонденттердің 40 пайызы айтты. Сұралғандардың дәл сондай бөлігі өз балаларының оқуына қарыз ресімдейді. Қазақстан тұрғындары алынған теңгені емделуге әлдеқайда аз пайдаланады — бұл респонденттердің 20 пайызы.
Негізінен, 45 жастан асқан ересектер тобының көпшілігі кейде қарыз алушылар болатынын мойындады, көбінесе олар тауарлар мен қызметтерді сатып алу үшін өздерінің жинақтарын пайдаланады.
Нөмір 1 кесте. Solvа зерттеулеріне негізделген статистика
| 25 жасқа дейінгі кредиттер | Пайыздар | 25-45 жастағы кредиттер | Пайыздар | 45-65 жастағы кредиттер | Пайыздар |
| Смартфон | 65 | Ипотека | 30 | Тұрмыстық техника | 40 |
| Құлаққап | 15 | Автокредит | 30 | Білім | 40 |
| Планшеттер, ойын консольдері, спорттық велосипедтер, электр скутерлері | 20 | Тұрмыстық техника | 40 | Емдеу | 20 |
Қарызға үйлену тойы және басқа да іс-шаралар
Соңында өткен жылы үйлену тойлары мен мерейтойларға берілетін займдар саны азайғанын атап өтеміз. 2022 жылдың қаңтарында банктен әртүрлі мерекелер үшін несие аз алынды. Айта кетейік, Қазақстан бойынша үйлену тойларының шамамен 80 пайызы әлі күнге дейін қарызға алынған ақшаға атап өтілетінін қоса айтамыз. Үйлену тойына кредитті бұрын басқа жағдайларда оны банкте мүлдем ресімдемейтін жастар да алады.
