Мазмұны:
Жалға алу шартын қалай дұрыс рәсімдеуге болады
Тұрғын үй иесінің құқықтары мен міндеттері
Жалға алушының қандай құқықтары мен міндеттері бар
Жалға беру кірісінен салықты қалай дұрыс төлеуге болады
Риэлторларға тұрғын үйді қалай жалға беруге болады
Жалға беру кірісінен салықты қалай дұрыс төлеуге болады
Тұрғын үйді жалға беріп, үнемі ақша алып отырудан оңайырақ не болуы мүмкін? Тек жалға алушымен бәрін келісіп, төлем тәртібін анықтап, оны үйге кіргізу керек. Дегенмен, бәрі мұншалықты оңай емес. Табыстың бұл түріне байланысты тәуекелдер бар. Дәл қандай екенін және оларды қалай болдырмауға болатынын, - біздің осы мақаламыздан білетін боласыз.
Жалға алу шартын қалай дұрыс рәсімдеуге болады
ҚР қолданыстағы заңнамасы бойынша жылжымайтын мүлікті оның меншік иесі, сондай-ақ меншік иесінің сенімхаты бойынша басқа адам жалға беруге құқылы. Мұндай сенімхатты нотариус растауы қажет. Әйтпесе, ол ешқандай заңды күшке ие болмайды.
Жеке тұлғалар да, ұйымдар да баспана жалдай алады. Жылжымайтын мүлікті кімге және қандай шарттармен беру керектігін меншік иесі шешеді.
Жалға беруші жалға алушыны таңдауға толық жауапты болады. Егер ол тұрғын үйді тапсыру кезінде ешқандай түйткілді мәселелердің туындамауын қаласа, барлық даулы мәселелерді алдын-ала келісіп, келісімдерді қағазға түсіру керек.
Жалдау шарты тараптардың әрқайсысы үшін біреуден екі данада жасалады. Құжат келесі тармақтарды қамтиды:
- шартқа қол қойылған күні мен орны;
- Тегі, Аты, Әкесінің аты, туған күні мен жері, ЖСН, жеке куәлік берген органның атауы, тіркеу бойынша мекенжайы — тараптардың әрқайсысы үшін;
- ауданын көрсетілген жалға берілетін нысанның нақты мекен-жайы;
- меншік құқығы туралы куәліктен алынған мәліметтер;
- шарт қандай мерзімге жасалады және жалдау ақысы қалай төленеді — айына, тоқсанына немесе жылына бір рет;
- ТКҚ үшін кім төлейді;
- тараптардың қандай құқықтары мен міндеттері бар;
- жалдау төлемдерін кешіктіргені үшін айыппұлды есептеу және төлеу тәртібі;
- тұрғын үймен бірге қандай жиһаз бен техника жалға беріледі;
- шартты мерзімінен бұрын тоқтату тәртібі;
- жалға алушының кінәсінен меншік иесі шеккен шығындарды өтеу тәртібі.
Жалға алу шартын рәсімдеу кезінде ең ұсақ бөлшектерге назар аудару керек. Барлық даулы мәселелерді шешіп алу керек. Бұл болашақта қиындықтарды болдырмайды: форс-мажор жағдайында келіспеушіліктерді қол қойылған келісімнің ережелеріне сүйене отырып тез жоюға болады.
Тұрғын үй иесінің құқықтары мен міндеттері
Жалға беруші тұрғын үйді тұруға жарамды күйде тапсыруға міндетті. Атап айтқанда, тұрғын үйде жеңіл жөндеу жұмыстары жүргізіліп, барлық коммуникациялар қосылған болуы керек.
Меншік иесі жалға алушыға тексеріспен бара алады - бірақ айына бір реттен жиі емес және мұндай сапардың күні мен уақыты алдын-ала келісіледі. Сондай-ақ, меншік иесі жалдау шартын мерзімінен бұрын бұзуға құқылы. Бірақ ол бұл туралы кем дегенде бір ай бұрын тұрғындарды ескертуі керек. Сонымен қатар, жалға беруші жалдау ақысының мөлшерін өзгерте алады, бірақ жылына бір реттен жиі емес.
Жалға алушының қандай құқықтары мен міндеттері бар
Шарт жасасу кезінде жалға алушы міндеттенеді:
- жалға берілетін тұрғын үйді тек тұру үшін пайдалануға;
- егер мұндай міндет жалға берушіге жүктелмесе, тұрғын үй-коммуналдық қызметтерге ақы төлеуге;
- өзімен бірге тұратын адамдардың әрекеттері үшін жауап беруге.
Егер жалға алушы шартты мерзімінен бұрын бұзғысы келсе, ол бұл туралы меншік иесіне алдын-ала — бір ай бұрын хабарлауы керек.
Жалға алушының жалдамалы тұрғын үйде өзі тұруға құқығы бар. Сондай-ақ, егер шарт талаптарымен тыйым салынбаса, ол туыстары мен жақындарын жалға берілетін тұрғын үйге кіргізе алады. Жалға алушының тіпті тұрғын үй сатылса да, шарт мерзімі аяқталғанға дейін жалға алынған тұрғын үйде тұру құқығы сақталатынын көп адамдар біле бермейді.
Риэлторларға тұрғын үйді қалай жалға беруге болады
Меншік иесі тұрғын үйді риэлторлық агенттікке жалға беруге құқылы. Риэлторлар оны қайта тапсырады және пайда табады. Жылжымайтын мүлікті тапсырудың бұл әдісінің басты артықшылығы – төлем меншік иесіне үнемі және кідіріссіз түседі.
Жылжымайтын мүлікті риэлторларға жалға берудің осы нұсқасын таңдамас бұрын, агенттікті тексеру керек. Оның жұмыс тәжірибесіне назар аудару маңызды. Компания нарықта неғұрлым ұзақ жұмыс істесе, соғұрлым жақсы. Сондай-ақ, алаяқтарға тап болмау үшін делдалдық қызметті жүзеге асыруға рұқсат беретін құжаттардың бар-жоғын тексеру артық болмайды.
Тұрғын үйді риэлторларға жалға беру кезінде міндетті түрде шарт жасасу керек. Оған қол қоймас бұрын, тіпті ол типтік болса да құжатпен танысу керек. Агенттікпен жасалған шартта делдал меншік иесінің алдында тұрғын үйдің, сондай-ақ үй-жайда орналасқан құнды мүліктің сақталуы үшін толық жауап беретіні жазылуға тиіс.
Жалға беру кірісінен салықты қалай дұрыс төлеуге болады
Жылжымайтын мүлікті жалға беру – кәсіпкерлік қызмет. Мұндай қызметтен түсетін табысқа салық салынады. Оларды төлеу тәртібі мен мерзімділігі тұрғын үй иесінің құқықтық мәртебесіне байланысты.
1. Егер жеке кәсіпкер мәртебесі болса
ЖК патент бойынша немесе жеңілдетілген декларация тапсыру арқылы жалға беру кірісінен салық төлей алады.
Патент негізіндегі режим жалға беруден түсетін табыс жылына 10 млн теңгеден аспайтын жағдайлар үшін анағұрлым тиімді болып саналады.
Тұрғын үйді жалға беруден алынған табыс салығын төлеу кезінде жеңілдетілген декларация бойынша мәлімделген табыстың үш пайызы ұсталады. Егер жалға алушы осы режимді таңдаса, ол салық басқармасына жылына екі рет декларация тапсыруы керек.
Жалға берілген тұрғын үйді сату кезінде жеке кәсіпкер әрдайым өскен құнының 10%-ы шамасында салық төлейді.
2. Егер жеке кәсіпкер мәртебесі болмаса
Жылжымайтын мүлікті жеке тұлға жалға тапсырған кезде, салықтарды қолжетімді тәсілдердің бірімен, яғни ай сайын бірыңғай жиынтық төлем жасау немесе жыл сайын кірісті декларациялау арқылы төлеуге болады.
Бірінші нұсқа анағұрлым қарапайым болып саналады, өйткені салық есептілігі ұсынылмайды. Салық салудың екінші әдісін таңдаған кезде алынған табыстың 10% мөлшерінде салық төленеді. Бұл жағдайда декларация 31 наурыздан кешіктірілмей ұсынылады:
- салық инспекциясы порталындағы жеке кабинетте;
- egov электрондық үкімет сайтында;
- Халыққа қызмет көрсету орталығында;
- Мемлекеттік кірістер басқармасында.
10 сәуірге дейін салық төленуі керек және оны келесі әдістердің бірімен жасауға болады:
- онлайн - e-salyq-Аzamat қосымшасында;
- банкаралық аударым арқылы;
- Қазпошта бөлімшелерінде.
Салық төлеу мерзімін бұзбаған маңызды. Әйтпесе, айыппұл салынады. Осыған ұқсас шара, егер меншік иесі мемлекеттен түскен кірісті жасырса және бұл туралы белгілі болса қолданылады.
Дереккөздер:
https://orda.kz/lgoty-dlya-arendodatelej-kvartir-s-2023-goda-otmenyat-minfin/
https://orda.kz/kakoj-shtraf-grozit-arendodatelyu-za-neuplatu-nalogov-rasskazali-v-minfine/
https://krisha.kz/content/articles/2021/kak-sdavat-zhil-yo-zakonno-schitaem-nalogi-i-otchisleniya
https://tengrinews.kz/article/dojivut-mesyats-sbegut-sdat-arendu-kvartiru-mikrah-tsentre-882/
https://www.kn.kz/article/8217/
https://pro1c.kz/news/zakonodatelstvo/sdacha-kvartiry-v-arendu-kak-i-kogda-platit-nalogi-nalogovaya-otchetnost/
https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30062181
