2022 жылы барлық адамдар бағаның күрт өскенін байқады. Бұл ретте, инфляция ең алдымен әлеуметтік маңызы бар өнімдерге әсер етті, бұл адамдардың әл-ауқатына теріс әсер етеді. Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің бірінші орынбасары Рустам Ахметов азық-түлік, ұялы байланыс және такси бағасының өсу себептерін атады.
БҚДА басшысының орынбасары азық-түлік бағасының өсуін Қазақстанның әлемдік нарықтың бір бөлігі және көптеген өнімдер мен оларды өндіруге арналған шикізат шетелден әкелінетіндігімен түсіндірді. Тауарлардың және тасымалдау қызметтерінің құны бүкіл әлемде өсіп келе жатқандықтан, бағалар соңғы тұтынушы үшін де өсуде. Нәтижесінде Қазақстанда әлеуметтік маңызы бар азық-түлік 21,3%-ға қымбаттады.
Мысал келтіру үшін алысқа барудың қажеті жоқ. Қант импорты 58%-ды құрайды. Қазақстандық зауыттар да импорттық шикізатты пайдаланады және қант қамысын жеткізуге тәуелді. Нәтижесінде, жеткізуші елдер елден өнім шығаруға тыйым сала салысымен, Қазақстанда қант бағасы өсті.
Рустам Ахметов былай деп қосты: «Оның үстіне бұл төрт зауыт көп несиеге батқан. Оларда айналым қаражаты жетіспейді. Оларды несиелік қаражатпен қамтамасыз еткен жалғыз жеткізуші қазір қантты көтерме сату нарығының 90%-ын иеленген және қантты басқа делдалдар мен сауда желілеріне сататын ірі монополист болып табылады. Біз оның құнға әсері туралы тергеу жүргіздік, онда жоғарылатылған баға белгілеу анықталды. Осы мәселе бойынша ден қою шараларын қабылдаймыз».
БҚДА нарықты монополиялау жағдайында өнім бағасы өспеуі үшін қантты биржа арқылы өткізуді ұсынады. Сондай-ақ, үкімет зауыттарға айналым қаражатын ұсынуды жоспарлап отыр, бұл кәсіпорындарға шикізат сатып алуға және бағаны төмендетуге мүмкіндік береді. Келесі жылы қант бағасының өсуі болмайды.
Бағаны тұрақтандырудың көптеген шаралары нарық сипатта емес, бұл экономикаға теріс әсер етеді. Мұндай шараларға өнімді сыртқа шығаруға шектеулер, тауарлық интервенциялар, жеңілдетілген несиелеу, сауда үстемелерін шектеу жатады.
«Мұның бәрі АӨК саласындағы тұрақтылыққа ықпал етпейді және ауыл шаруашылығы өндірушілері ертең егін немесе қажетті пайда алатынына сенімді емес. Нәтижесінде, бұл тауар өндірісінің дамуына теріс әсер етеді және көбінесе фермер тыйым аз болатын басқа нарықтарға көшуге мәжбүр болады. Содан кейін жеке тауар позицияларында импортқа тәуелділік күшейеді. Осыған байланысты біз үшін жұмыстың негізгі бағыты бақылау шаралары емес, ауыл шаруашылығы тауар өндірісін дамыту болып табылады. Біз бағаны төмендетуге емес, өнім шығару көлемін ұлғайту үшін мемлекеттік қолдауға назар аударуымыз қажет. Қуаттылық пен өндіріс көлемін ұлғайтуға жеңілдетілген несие беру жағына өнімді арзандатуға арналған экономикалық тұрғыда тиімсіз субсидиялар көлемін қысқарту қажет. Өйткені, тәжірибе көрсеткендей, арзандатудың әсері мардымсыз. Бұл ретте, ел өз өнімімен қамтамасыз етілген кезде, баға белгілеу анағұрлым тұрақты болады».
Ұялы байланысқа келетін болсақ, мұндағы мәселе – нарықты монополиялаудағы жоғары баға. Спикер былай деп түсіндірді: «Бұрын төрт оператор болған кезде қазақстандықтарда тарифтерді таңдау мүмкіндігі болған. Қазір екі компания бар кезде адамдардың таңдауы шектеулі. Бұл үрдісті өзгерту керек».
